شناخت هنر و ابزار قلمزنی مس

قلمزنی یکی از هنرهای ظریف در صنایع دستی ایران است، که قدمتی دیرینه دارد. شناخت هنر و ابزار قلم زنی مس به ارائه مطالبی برای آشنایی بیشتر با آن می‌پردازد.

شناخت هنر و ابزار قلم زنی مسی

قلمزنی یکی از هنرهای ظریف در صنایع دستی ایران به شمار می رود، که قدمتی دیرینه دارد. شناخت هنر و ابزار قلمزنی مس به ارائه مطالبی برای آشنایی بیشتر با آن می پردازد. کندن و تزیین نقوش بر روی ظروف فلزی از جمله مس که توسط دست انجام می شود، را هنر قلمزنی گویند. این نقوش با استفاده از ابزار قلم زنی فلز از جمله چکش و قلم بر روی ظروف پیاده می شود.

ابزار قلمزنی مس از تنوع زیادی برای خلق نقوش زیبا و خاص برخوردار است. این نقوش هر کدام دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند، که با توجه به برجستگی و یا فرو رفتگی آنها، از ابزار آلات متفاوت استفاده می شود. قلمزنی قدمتی هزار ساله دارد، که طی این سالها نقوش متفاوتی در مسیر رشد آن خلق و یا برگرفته شده است.

این دگرگونی ها در نقوش با توجه به تفاوت در فرهنگ ها، عقاید مذهبی و یا حتی شرایط اجتماعی گوناگون ایجاد شده است. برخی از این نقش ها نیز روایتگر بوده و استفاده از ابزار قلمزنی مس را به گونه ای متفاوت به نمایش می گذارد. یکی از مهمترین ظروف کشف شده که با هنر قلمزنی مزین شده، جام طلای حسنلو می باشد. می توان بر روی آن نقش هایی از خدایان سوار بر ارابه را مشاهده کرد.

با توجه به اینکه هنر قلمزنی از دوام بالایی برخوردار است، نمونه های زیبایی از آن را در اکتشافات مختلف در ایران می توان یافت. هنر قلمزنی خصوصا قلمزنی بر روی مس (یکی از رایج ترین فلزها در گذشته) بسیار متداول بوده است. این فلز دارای خاصیت چکش خواری بوده و دارای رنگ منحصر به فرد قرمز متمایل به نارنجی می باشد.

مس در دمای 1803 درجه سانتیگراد گداخته شده و نقطه جوش آن 2595 درجه سانتیگراد می باشد. فلز مس دارای وزن ⅝ گرم در هر سانتیمتر مکعب می باشد.

شیوه ساخت ظروف با استفاده از ابزار قلمزنی مس

در ساخت ظروف قلمزنی مسی از ابزار قلمزنی مس استفاده می شود، که با استفاده از آن می توان نقوش دلخواه را بر روی این فلز حک کرد. یکی از روش های تولید این نقش ها کوبیدن با چکش است، که به آن دواتگری و یا چکش کاری سرد می گویند. در این روش اشیا را به صورت یک تکه یا بدون شکاف و چند تکه یا دارای شکاف می سازند.

با استفاده از ابزار قلمزنی مس می توان به راحتی طرح مورد نظر را با توجه به تکنیک ها و شیوه های مختلف در این هنر بر روی ظروف خلق کرد. استفاده از شیوه های قلمزنی با توجه به ذوق و سلیقه هنرمندان انتخاب می شود.

سبک های مختلف در هنر قلمزنی

استفاده از ابزار قلمزنی مس در شیوه های مختلف، بسته به نیاز هنرمند است. تنوع در این ابزارها می تواند نیاز هنرمندان را در تمامی سبک های قلمزنی برطرف کند.

انواع سبک قلمزنی عبارت است از:

• سبک ریزه کاری
• سبک برجسته کاری
• سبک عکسی
• سبک مشبک
• سبک منبت یا نیم برجسته
• سبک قلم گیری

در حال حاضر قلمزنی بر روی مس از طرفداران زیادی برخوردار می باشد. استفاده از فلز مس برای افراد مبتدی و همچنین افرادی که توانایی تهیه فلزات گران قیمت را ندارند مناسب است. با توجه به اینکه فلز مس نسبت به نقره و طلا از ارزش کمتری برخوردار است، با این حال در صنایع دستی یکی از آثار ارزشمند به شمار می رود. آثار قلمزنی بر روی سینی، گلدان، تابلوهای مسی و… امروزه طرفداران بسیاری دارد.

وسایل و ابزار قلمزنی مس

برای ساخت این آثار نیاز به ابزار قلمزنی مس دارید. این ابزار با توجه به سبک و شیوه های انجام این پروسه انتخاب می شود. ابزار آلات قلمزنی از تنوع بالایی برخوردارند، که در دسترس بودن آن ها برای هنرمندان ضرورت دارد.

برای آماده سازی قلمزنی نیاز به ابزار آلاتی دارید که عبارتند از:

• هسوم
• ظرف قیر
• انبر
• ماسک مخصوص
• منبع حرارتی برای ذوب قیر
• دستکش و کفش مخصوص

وسایل و ابزار قلمزنی مس شامل وسایلی است که کار قلمزنی را بسیار راحت کرده است. این ابزار آلات عبارتند از:

• چکش های مخصوص: این چکش ها از سه مدل پلاستیکی که عموما برای صاف کردن برجستگی های ظرف استفاده می شود. چکش سبک که با توجه به نیاز هنرمندان از ارتفاع و وزن متفاوتی برخوردار بوده و دارای سه بخش سر، میله و دسته می باشد. همچنین از چکش سنگین برای برجسته کاری استفاده می شود.
• انواع قلم ساخت و ساز: این قلم ها دارای مدلهای متفاوتی مانند آجدار، برش و پرداز هستند، که از آنها برای ایجاد فرورفتگی و یا ایجاد نقشهای برجسته استفاده میشود.
• پرگار فلزی است که دارای دو مدل دو سر صاف که برای قوس زدن و تقسیم بندی کار از آن استفاده می شود. و مدل یک سر صاف و یک سر کج است، که از آن برای ظروف حجمی استفاده می شود.
• زیر سری ظرف فلزی
• کیسه گرده یا دوده که برای سیاه کاری ظروف و در برخی موارد نیز از رنگ سیاه معمولی استفاده می شود.
• تسمه چرمی برای بستن ظرف مسی به میز کار و ثابت نگه داشتن آن
• میز کار یا کنده بزرگ از جنس چوب
• مشعل برای مواقعی که نیاز به نرم کردن بخش هایی از فلز است
• دستگاه پولیش که به صورت فرچه ای و یا نمدی است، سنباده و سوهان که در مرحله پرداخت قلمزنی از آنها استفاده می شود.
• مواد و صالح از جمله قیر، اسید، گچ، روغن، چسب، انواع فلزات چکش خوار همچون مس، طلا، نقره، مقوا، مواد پوستی و نفت

کلام آخر…

در این هنر از ابزار قلمزنی مس برای ساخت سایر آثار قلمزنی که از نظر جنس فلزات و آلیاژ تفاوت دارند نیز استفاده می شود. بنابراین آشنایی با ابزار قلم زنی مس می تواند مقدمه ای باشد بر اینکه اساسا این هنر با چه وسایلی تهیه و تولید می شود. با گذشت سالیان از حضور این هنر در بین صنایع دستی ایران، شاهد ابداعات زیادی از طرف هنرمندان برای تولیدات در این زمینه بوده ایم. هنرمندانی که بسته به نیاز و ذوق و سلیقه خود، با ابداعات جدید این مسیر را برای علاقه مندان به این هنر هموار کرده اند.

اگر قصد دارید بیشتر با ابزار قلم زنی آشنا شوید پیشنهاد می کنیم مقاله زیر را مطالعه کنید. همچنین باید بدانید که ابزار قلمزنی فلزات با یکدیگر مشابه اند. مانند ابزار قلمزنی برنج، ابزار قلمزنی نقره و ابزار قلمزنی طلا که بایکدیگر برابراند.

مقاله معرفی ابزار قلم زنی