مراحل ساخت ابزار قلم زنی

اولین قدم برای ساخت ابزار قلم زنی استفاده از ظروف محکم و بدون نقص است. بسیاری از هنرمندان مایل هستند ظرف ها تحت نظارت و یا توسط خودشان فراهم شود.

مراحل ساخت ابزار قلم زنی

یکی از هنرهای اصیل ایرانی که طرفداران بسیاری دارد قلمزنی است . امروزه در هر خانه ای یک  اثر قلمزنی پیدا می شود. در زمان های گذشته برای یادگیری این هنر فرد باید چندین سال کنار اساتید برجسته آموزش می دید تا بتواند یک اثر هنری خلق نماید اما امروزه به لطف فضای مجازی همه ی افراد جامعه در کمترین زمان ممکن می توانند این هنر اصیل را از برجسته ترین اساتید یاد بگیرند. در این متن می خواهیم برای شما ساخت ابزار قلم زنی و تاریخچه ی قلمزنی و مراحل آن را به صورت کامل شرح دهیم.

قلمزنی چیست ؟

قلمزنی به معنای تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی چون : طلا و نقره و مس و برنج است و به نوعی دیگر به ایجاد خطوط و نقوش به وسیله ی قلم و چکش بر روی فلزاتی چون : طلا و نقره و … گفته می شود. قلم زنی یکی هنر های سنتی و اصیل ایرانی است و در گروه فلزکاری ها قرار می گیرد . قلم زنی بر روی مس و ساختن اجسامی از فلزاتی چون : مس و طلا و نقره و برنج و … به روش سرد انجا می شود که به آن دواتگری می گویند. این هنر در دوره ی هخامنشیان رواج پیدا کرد و در دوران ساسانیان به بالاترین درجات خود رسید.

ابزار قلم زنی

چکش – قلم – قلم نیم بر – قلم پرداز – قلم سنبه- قلم گرسواد- قلم خشه یا قشه- قلم یک تو- قلم دو تو- قلم ناخنی- قلم تیزبر

مراحل ساخت ابزار قلم زنی

همان طور که در بخش بالا گفتیم یکی از ابزار های قلم زنی قلم است . قلم ها معمولا از جنس فولاد هستند و بین 10 تا 20 سانتی متر و قطر های متفاوت ساخته می شوند .  قلم های مورد استفاده در قلم زنی نوک و آج های مختلفی دارند و هر کدام کارایی مخصوص خود را دارد . قلم ها به دو نوع تقسیم می شوند قلم های آج دار و قلم های بدون آج و یا قلم های ریزه کار و قلم های برجسته کار

انواع قلم ها در ساخت ابزار قلم زنی

اولین نوع قلم ها قلم های ریزه کار است . این قلم ها برای ریزه کاری استفاده می شود . قلم هایی چون : سنبه و ناخنی و یک تو و گرسواد و بادامی و نیم بر و گرسوم و پرداز و نیم ور است که هر کدام را برای شما به صورت جداگانه شرح می دهیم . قلم سنبه : قلمی خروطی شکل است سری آن سوزنی می باشد . کاربرد آن نیز برای چرمه کردن و سنبه پیچ کردن نقش های ریز است . که معمولا برای نقش دادن لباس های مینیاتوری  و همچنین برای نقش های ضریف خوشنویسی مورد استفاده قرار می گیرد . قلم سنبه برای استفاده باید از فلز مقداری فاصله داشته باشد رو به جلو و در حالت پیوسته حرکت نماید .

 قلم گرسوم یا قلم گل سوم: این قلم از نوع قلم های آج دار است و یک ردیف حفره های ریز دارد و دو نوع دارد نوع اول گرسوم یک رج و نوع دوم گرسوم دو رج است. مهم ترین کاربرد گرسوم استفاده ان در زمینه کار است و برای ساخت سطح ها و نقش های دایره ای به شکل منظم و سایه روشن استفاده می شود. طرز استفاده از این قلم با فاصله ای از سطح کار به صورت موازی استفاده می شود. قلم نیم بر : قلم نیم بر قلمی است دارای سطح مقطع و بدون آج و لبه ی نسبتا تیز است. برای نقر کردن و تثبیت طرح مورد استفاده قرار می گیرد و به صورت چسبیده به سطح رو به جلو حرکت می کند. قلم پرداز: این قلم شبیه به قلم نیم بر است با این تفاوت که آج دار است. کاربرد این قلم نقر کردن خط های بلند در قسمت حاشیه و رو سازی گل و بته ها است .

قلم گرسواد یا گل سواد : قلم گرسواد از نوع قلم های آج دار است و سطحی مقطع به شکل مستطیل و مربع و دایره می باشد. از این قلم برای سایه انداختن و ساخت بافت و فرو بردن زمینه و تزئین نقش های حیوانات و انسان ها استفاده می شود. این قلم چسبیده به سطح به صورت موازی حرکت می کند. قلم یک تو : این قلم سطح مقطعی به شکل دایره دارد. از این قلم در بافت گل و حاشیه و زمینه استفاده می شود. قلم بادامی: این قلم سطح مقطعی به شکل بادامی دارد به دو نوع آج دار و بدون آج ساخته می شود. کاربرد این قلم برای به وجود آوردن گل و برگ و تزئینات زمینه استفاده می شود. قلم ناخنی : این قلم سطح مقطعی به شکل ناخن انسان دارد . کاربرد این قلم برای به وجود آوردن نقش های تزئینات و خطوط منحنی و نقش های شبیه به پولک ماهی و موی انسان و یال اسب مورد استفاده قرار می گیرد.

قلم نیم ور : این قلم سطح مقطعی شبیه به شکل ذوزنقه دارد و دارای دو نوع است نوع اول آج دار و نوع دوم بدون آج است . این قلم برای جدا سازی طرح از زمینه و سایه انداختن استفاده می شود.

دومین نوع قلم ها قلم های برجسته کاری هستند. از این قلم ها برای  برجسته کردن نقش ها و فرو بردن زمینه  استفاده می شود. این قلم ها سطحی صاف و صیقلی دارند و در اندازه های متفاوتی ساخته می شوند . قلم های این مدل عبارت اند از : کف تخت و نیم بر کلفت و بادامی و خوشه و نیم رو . قلم کف تخت : سطح این قلم صاف و صیقلی مانند است و به شکل های مربع و مستطیل در ابعاد ریز و درشت ساخته می شود. این قلم برای فرو بردن و مسطح نمودن زمینه کار مورد استفاده قرار می گیرد . قلم نیم بر کلفت یا کلفتی : این قلم دارای سطحی منحنی و قوس دار به شکل صاف و صیقل دار است . این قلم برای زمینه و رو سازی و برجسته سازی طرح استفاده می شود.

قلم بادامی : این قلم سطحی شبیه به بادام دارد به شکل صاف و صیقل دارد در اندازه های متفاوت ساخته می شود. از این قلم برای به وجود آوردن نقش و برجسته کردن گل ها استفاده می شود. قلم خوشه : این قلم دارای سطحی مدور و بدون لبه و همانند بقیه صاف و صیقل دار ساخته می شود. از این قلم برای به وجود آوردن نقش های نیم برجسته و برجسته استفاده می شود. قلم نیم ور : این قلم سطحی شبیه به قلم نیم ور ریزه کاری دارد با یک تفاوت که بزرگتر و منحنی شکل و صاف و صیقل دار ساخته می شود. از این قلم برای جدا کردن زمینه از رو ساز استفاده می شود.

کلام اخر

ساخت ابزار قلم زنی شیوه های متفاوتی دارد . سر بعضی از قلم ها با قلم های محکم تر و ریز تر ساخته می شود و بعضی از قلم ها با استفاده از دستگاه برش داده ساخته می شود و بعضی از قلم ها نیز با دستگاه و لیزر ساخته می شود . قلم ها مارک های متفاوتی دارند . مانند : قلم های ایرانی و آمریکایی و … که قلم های ایرانی کیفیت بیشتری نسبت به باقی مارک های دارد.