شناخت هنر و ابزار قلمزنی برنج

برای شناخت هنر و ابزار قلمزنی برنج ابتدا باید به تعریف درستی از این صنعت دست پیدا کنیم. قلمزنی هنر کندن و تزیین نقوش بر روی فلزات چکش خوار است.

شناخت هنر و ابزار قلم زنی برنج

برای شناخت هنر و ابزار قلمزنی برنج ابتدا باید به تعریف درستی از این صنعت دست پیدا کنیم. قلمزنی هنر کندن و تزیین نقوش بر روی فلزات چکش خوار است، که به وسیله ابزار مختص به آن خلق می شود. قلمزنی یکی از مهمترین شاخه های صنایع دستی در ایران به شمار می رود، که شهرت جهانی دارد. بسیاری از هنرمندان ایران با توجه به ارزش این آثار و استقبال از آن ها در دنیا، اقدام به صادرات آن کرده اند. هنر قلمزنی در ایران پیشینه تاریخی مربوط به هزاران سال پیش از میلاد دارد.

با توجه به آثار به دست آمده در اکتشافات دهه های اخیر از جمله جام طلای حسنلو، می توان به جایگاه این صنعت زیبا در بین ایرانیان پی برد. امروزه از فلزات ارزشمندی چون طلا و نقره، به دلیل گران قیمت بودن آن ها کمتر استفاده می شود. از طرفی استفاده از فلزات و آلیاژهای مختلف همچون برنج و مس باب شده، که برای یادگیری هنرجویان نیز بسیار به صرفه می باشد.

در ساخت فلز برنج از روی و مس استفاده شده است، که در دمای بالا و حرارت به نرمی آن افزوده می شود. در این صورت از ابزار قلمزنی برنج برای پیاده سازی نقوش استفاده خواهد شد. فلزات دیگری نیز در ساخت ظروف قلم کاری شده استفاده می شوند، که عبارتند از:

• مفرغ که از ترکیب قلع و مس بدست می آید، هر چقدر میزان قلع بیشتر باشد از استحکام بیشتری برخوردار بوده و رنگ  آن نیز سفیدتر خواهد بود.
• نقره که فلزی سفید رنگ بوده و از جمله فلزات چکش خوار به شمار می رود.
• طلا که فلزی زرد رنگ و بسیار نرم است، که می توان آن را در تیزاب سلطانی حل کرد.
• مس که یکی از رایج ترین فلزات مورد استفاده در قلمزنی بوده و رنگی قرمز متمایل به نارنجی دارد.
• ورشو که دارای خاصیت مفتول شدن دارد و از ترکیب مس، قلع و نیکل به دست می آید.

امروزه نیز از این فلزات در صنعت قلمزنی استفاده می شود و از آن ها ظروف نقش برجسته، گلدان، سینی، تابلوهای تزیینی و… ساخته می شود.

همانطور که می دانید ابزار قلم زنی برنج با ابزار قلمزنی نقره، ابزار قلمزنی طلا و ابزار قلمزنی مس مشابه است. همچنین ابزار قلم زنی نقره هم با دیگر فلزات مشابه است که برای خواندن مقاله مربوطه می توانید از دکمه زیر اقدام کنید.

ابزار قلم زنی نقره

سبک های قلمزنی در صنایع دستی ایران

هنر قلمزنی با استفاده از ابزار قلمزنی برنج، قادر به ساخت و خلق نقوش بسیار زیبا بر روی ظروف می باشد. این نقوش داستان های بسیاری در پشت خود پنهان کرده اند که بسیاری از آن ها طی سالیان دراز، بر اثر دگرگونی های ایجاد شده در فرهنگ و عقاید دولت ها به وجود آمده است. سبک های متنوع در هنر قلمزنی عبارتند از:

• سبک منبت یا نیم برجسته
• سبک قلم گیری
• سبک برجسته کاری
• سبک عکسی
• سبک قلم گیری
• سبک ریزه کاری

هر یک از این سبک ها ابزار قلم زنی برنج، مختص به خود را دارند. برخی از این ابزارها نیز توسط صنعتگران تهیه و تولید شده اند تا پاسخگوی نیاز آنان باشند.

معرفی ابزار قلمزنی برنج

فلز برنج یکی از پرکاربردترین آلیاژهای مورد استفاده برای تولید ظروف با استفاده از ابزار قلمزنی برنج بشمار می رود. برنج فلزی چکش خوار است که به راحتی می توان از آن در ساخت انواع ظروف و اکسسوری های تزیینی استفاده کرد. برای شروع به کار قلمزنی نیاز به وسایلی دارید، که استفاده از آن ها هنگام کار الزامی است، مانند:

• ماسک و دستکش
• کفش مخصوص
• ظرف قیر
• انبر
• هسوم
• منبع حرارتی برای ذوب کردن قیر

ابزار قلمزنی برنج از تنوع بالایی برخوردار است، تا بتوان با استفاده از آن ها بسیاری از طرح های مورد نظر را بر روی ظروف پیاده کرد. این ابزار آلات عبارتند از:

• انواع قلم برای ساخت و ساز انواع نقوش از جمله آجدار، پرداز و برش. هر کدام از این قلم ها در خلق مدل های مختلف موجود در نقش قابل استفاده هستند.
• چکش مخصوص که در سه مدل در دسترس هنرمندان می باشد. چکش سبک که دارای وزن تقریبی 200 گرم است، تا کمتر باعث خستگی دستان صنعتگر شود. چکش سنگین که از دو بخش سر و دسته چوبی تشکیل شده و چکش پلاستیکی که با استفاده از آن برجستگی های موجود بر روی ظرف را صاف می کنند.
• دو نوع پرگار فلزی که یکی از آن ها دو سر صاف داشته و برای تقسیم بندی و قوس زدن استفاده می شود. مدل دوم نیز یک سر صاف و یک سر کج دارد و از آن بر روی ظروف حجمی استفاده می شود.
• کیسه گرده یا دوده که در برخی موارد نیز از رنگ سیاه استفاده می شود. از این مواد برای سیاه کاری بر روی برنج استفاده می کنند.
• زیر سری ظرف فلزی
• تسمه چرمی که با استفاده از آن ظروف را بر روی میز کار یا کنده چوب ثابت نگه می دارند.
• مشعل برای ذوب کردن قیر و یا نرم کردن بخشی از فلز
• کنده بزرگ چوبی و یا میز کار
• دستگاه پولیش که دارای دو سری نمدی و فرچه ای است، سمباده و سوهان که در مرحله پرداخت از آن ها استفاده می شود.
• مواد و مصالحی چون نفت، چسب کاغذی، روغن، گچ، مواد پوستی، اسید که هنگام کار از آنها استفاده می شود.

شیوه کار با ابزار قلم زنی برنج

ابتدا استاد کار ورقه های مورد نیاز خود را بر اساس نوع طرح و محصول مورد نظر انتخاب می کند. ساخت ظروف و محصولات با استفاده از ابزار قلمزنی برنج دارای دو شیوه چکش کاری و خمکاری است. پس از انتخاب ورق و یا ظرف مورد نظر پشت محلی را که قلمزنی می شود، قیر اندود می کنند. به این دلیل که ضربات چکش صدای کمتری تولید کند و ظرف زیر ضربات چکش تاب آورده و از فرم خارج نشود. سپس طرح مورد نظر را به دو روش مستقیم و یا با استفاده از کاغذهای سوزنی بر روی آن پیاده می کنند. پس از آن با استفاده از قلم های مورد نظر برای کندن و یا برجسته کردن طرح، آغاز به کار می کنند.

کلام آخر…

با توجه به اینکه قلمزنی برنج دارای شیوه های متفاوتی است، اما ابزار قلمزنی برنج با سایر ابزار قلم زنی فلز یکی می باشد. ابزاری که دارای بیشترین تنوع در هنر قلمزنی است، قلم می باشد که بیشتر آن ها را صنعتکار، خود تولید می کند. بنابراین می تواند طرح های مورد نظر خود را بر روی ظروف پیاده کند.